Trong kỷ nguyên số hóa phát triển nhanh chóng, doanh nghiệp số đang trở thành xu hướng tất yếu giúp tổ chức tối ưu vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh. Hãy cùng FAST tìm hiểu về mô hình doanh nghiệp số và tầm quan trọng của chuyển đổi số trong việc tạo ra lợi thế bền vững cho doanh nghiệp.
1. Doanh nghiệp số là gì?
Doanh nghiệp số (Digital Enterprise) là mô hình kinh doanh ứng dụng công nghệ số và giải pháp chuyển đổi số để tối ưu quy trình vận hành, quản lý và tương tác với khách hàng. Thay vì vận hành truyền thống, doanh nghiệp số tận dụng các công nghệ hiện đại như:
- Dữ liệu lớn (Big Data)
- Trí tuệ nhân tạo (AI)
- Điện toán đám mây (Cloud Computing)
- Tự động hóa quy trình (Automation)
Những công nghệ này giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất, tối ưu chi phí, cải thiện trải nghiệm khách hàng và tăng khả năng thích ứng với thị trường. Việc chuyển đổi số giúp doanh nghiệp số tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, thúc đẩy tăng trưởng nhanh trong thời đại kỹ thuật số phát triển mạnh mẽ.
Ví dụ: Một hãng bán lẻ như WinMart đã ứng dụng mô hình doanh nghiệp số bằng cách sử dụng AI để dự báo lượng hàng tồn, Big Data để phân tích xu hướng tiêu dùng, Cloud để vận hành hệ thống quản lý kho tập trung và tự động hóa trong các quy trình thanh toán tự phục vụ. Nhờ đó, doanh nghiệp tối ưu chi phí vận hành, cải thiện trải nghiệm khách hàng, và mở rộng quy mô nhanh chóng trên toàn quốc.
2. Các đặc điểm nổi bật của doanh nghiệp số
2.1. Số hóa mô hình kinh doanh và tiếp thị
Áp dụng các mô hình như đăng ký (subscription), freemium và khai thác dữ liệu, đồng thời tiếp cận khách hàng qua đa kênh kỹ thuật số với chiến dịch cá nhân hóa, giúp tăng hiệu quả kinh doanh và ổn định tài chính.
Ví dụ: Spotify sử dụng mô hình freemium để thu hút người dùng mới, đồng thời cung cấp gói trả phí với trải nghiệm cao cấp. Nền tảng này cũng phân tích hành vi nghe nhạc để cá nhân hóa danh sách phát (playlist), giúp tăng thời gian sử dụng và giữ chân người dùng.
2.2 Tự động hóa quy trình và văn hóa làm việc linh hoạt
Thay thế quy trình thủ công bằng tự động hóa, AI và machine learning, đồng thời hỗ trợ nhân viên làm việc linh hoạt, phối hợp hiệu quả qua công cụ số.
Ví dụ Siemens đã số hóa toàn bộ quy trình sản xuất bằng công nghệ IoT và AI, đồng thời cho phép kỹ sư giám sát và điều chỉnh dây chuyền từ xa qua nền tảng số, giúp tăng hiệu suất và giảm chi phí vận hành
2.3. Trải nghiệm khách hàng số hóa và dựa trên dữ liệu
Sử dụng chatbot, trợ lý ảo và phân tích dữ liệu để cá nhân hóa trải nghiệm, nâng cao sự hài lòng và ra quyết định kinh doanh chính xác, kịp thời.
Ví dụ: Ngân hàng số Timo tại Việt Nam sử dụng chatbot và ứng dụng di động để hỗ trợ khách hàng 24/7, đồng thời phân tích dữ liệu giao dịch để gợi ý sản phẩm tài chính phù hợp với từng người dùng.
2.4. Ứng dụng công nghệ tiên tiến và đổi mới liên tục
Tận dụng AI, IoT, blockchain, điện toán đám mây và thúc đẩy đổi mới sáng tạo để nâng cao hiệu quả vận hành và duy trì lợi thế cạnh tranh.
Ví dụ: Tesla tích hợp công nghệ AI và IoT vào xe điện, cho phép cập nhật phần mềm từ xa (over-the-air updates), cải tiến hiệu suất xe liên tục mà không cần đến trung tâm bảo hành.
2.5. Đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ và bảo mật thông tin
Phát triển đa dạng sản phẩm, dịch vụ để đáp ứng nhu cầu khách hàng, đồng thời xây dựng hệ thống bảo mật vững chắc bảo vệ dữ liệu và uy tín doanh nghiệp.
Ví dụ: Apple không chỉ bán thiết bị mà còn cung cấp các dịch vụ như iCloud, Apple Music, Apple Pay… Trong khi đó, hãng luôn duy trì tiêu chuẩn bảo mật cao và tính riêng tư cho người dùng.
2.6. Tính bền vững và trách nhiệm xã hội
Ứng dụng công nghệ để phát triển bền vững, giảm tác động môi trường và nâng cao tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh
Ví dụ: Unilever ứng dụng công nghệ trong chuỗi cung ứng để theo dõi và giảm lượng phát thải carbon, đồng thời công bố minh bạch tiến trình phát triển bền vững với cổ đông và người tiêu dùng
3. 09 mô hình doanh nghiệp số phổ biến hiện nay
Cùng với sự phát triển không ngừng của công nghệ số và nhu cầu ngày càng đa dạng của thị trường, các mô hình doanh nghiệp số cũng trở nên đa dạng và phong phú hơn. Sau đây là một số mô hình kinh doanh số tiêu biểu cùng các ví dụ minh họa, giúp doanh nghiệp dễ dàng tham khảo và áp dụng:
3.1. Mô hình Freemium
Đây là mô hình cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cơ bản miễn phí, đồng thời tính phí cho các tính năng nâng cao hoặc phiên bản cao cấp. Mô hình này giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng rộng rãi, tăng tương tác và tạo doanh thu từ người dùng trả phí.
Ví dụ: Dropbox, Zoom, Spotify.
3.2. Mô hình Thị trường (Marketplace)
Mô hình thương mại điện tử kết nối nhà cung cấp và người tiêu dùng trên nền tảng trực tuyến, bao gồm các giao dịch B2B, B2C và C2C. Doanh nghiệp thu phí hoặc hoa hồng từ các bên tham gia.
Ví dụ: Shopee, Amazon, Airbnb.
3.3. Mô hình Kinh tế Chia sẻ (Sharing Economy)
Cá nhân hoặc tổ chức chia sẻ tài sản, kỹ năng hoặc dịch vụ thông qua nền tảng số để tạo thu nhập, đồng thời tối ưu hóa tài nguyên và giảm lãng phí.
Ví dụ: Uber, Grab, Airbnb.
3.4. Mô hình Drop Shipping
Người bán không lưu kho mà chuyển đơn đặt hàng trực tiếp tới nhà cung cấp, giúp giảm thiểu rủi ro tồn kho và tập trung vào marketing, bán hàng. Tuy nhiên, người bán khó kiểm soát quá trình vận chuyển.
Ví dụ: Nhiều cửa hàng online sử dụng mô hình này trên nền tảng như Shopify.
3.5. Mô hình Thương mại điện tử (E-commerce)
Hoạt động mua bán sản phẩm hoặc dịch vụ trực tuyến qua website hoặc ứng dụng di động, tạo thuận tiện cho khách hàng và mở rộng thị trường cho doanh nghiệp.
Ví dụ: Lazada, Tiki, Shopee, Amazon.
3.6. Mô hình Công nghệ Tài chính (Fintech)
Fintech là mô hình ứng dụng công nghệ để cung cấp các dịch vụ tài chính như thanh toán điện tử, cho vay online, quản lý chi tiêu… giúp tăng khả năng tiếp cận và tiết kiệm chi phí.
Fintech là lĩnh vực nổi bật với sự hòa quyện giữa công nghệ và tài chính, ứng dụng các công nghệ như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain và điện toán đám mây nhằm tự động hóa quy trình, cắt giảm các thủ tục phức tạp, đồng thời mang lại trải nghiệm thuận tiện cho người dùng.
Một số doanh nghiệp Fintech tiêu biểu tại Việt Nam có thể kể đến:
- MoMo – ví điện tử đa chức năng cho phép thanh toán hóa đơn, chuyển tiền, đầu tư và mua bảo hiểm trên cùng một nền tảng.
- ZaloPay – cung cấp dịch vụ thanh toán tiện lợi, tích hợp sâu với hệ sinh thái Zalo.
- ViettelPay, VNPay – hỗ trợ thanh toán không dùng tiền mặt tại hàng nghìn điểm chấp nhận trên toàn quốc, góp phần thúc đẩy sự phát triển của tài chính toàn diện.
3.7. Mô hình Khởi nghiệp Công nghệ Phần mềm (Tech Start-ups)
Tập trung phát triển các giải pháp công nghệ như IoT, AI, blockchain để cung cấp dịch vụ hoặc sản phẩm thông minh, tiện lợi cho người dùng
Mô hình này nổi bật ở việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong quá trình phát triển sản phẩm, với mục tiêu chủ yếu là giải quyết các vấn đề thực tiễn hoặc nâng cao trải nghiệm người dùng.
Ví dụ: Các nền tảng như Grab, Be hay AirAsia đã phát triển những ứng dụng di động thông minh hỗ trợ việc đặt xe, mua vé máy bay, du lịch…, giúp người dùng tiết kiệm thời gian và thao tác một cách tiện lợi.
3.8. Mô hình Công nghệ Giáo dục (Ed-tech)
Ứng dụng công nghệ vào giáo dục, tạo ra các nền tảng học tập trực tuyến, công cụ hỗ trợ giảng dạy và học tập, mang đến trải nghiệm học tập linh hoạt, hiệu quả.
Ví dụ: Coursera, Udemy, Google Classroom.
3.9. Mô hình Công nghệ Y tế (Health Tech)
Ứng dụng công nghệ số vào lĩnh vực y tế nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ, cá nhân hóa trải nghiệm người bệnh, tối ưu hóa nguồn lực và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong ngành.
Mô hình này nổi bật ở việc sử dụng nền tảng số với khả năng kết nối đa kênh, nhằm mang đến trải nghiệm cá nhân hóa, cung cấp dịch vụ đa dạng và tăng cường hiệu quả tương tác. Healthtech đem lại những lợi ích toàn diện:
- Người bệnh dễ dàng tiếp cận dịch vụ y tế.
- Bác sĩ nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị.
- Cơ sở y tế tối ưu hóa vận hành.
- Ngành y tế thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Ví dụ: Các nền tảng telehealth, ứng dụng quản lý sức khỏe, đặt lịch khám online, tư vấn từ xa như Jio Health, eDoctor, Med247…
4. Lợi ích của chuyển đổi sang doanh nghiệp số
4.1. Nâng cao năng suất lao động
Công nghệ số giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, giải phóng nhân viên khỏi công việc thủ công nhàm chán để tập trung vào các hoạt động chiến lược và sáng tạo.
Ví dụ: Phần mềm tính lương Base Payroll giúp tự động hóa việc tính lương, thưởng, bảo hiểm và thuế TNCN chính xác, tiết kiệm thời gian so với phương pháp thủ công truyền thống.
4.2. Ra quyết định chính xác hơn
Hệ thống công nghệ số thu thập và phân tích dữ liệu theo thời gian thực, hỗ trợ nhà quản trị đưa ra các quyết định dựa trên số liệu thực tế.
Ví dụ: Một doanh nghiệp bán lẻ sử dụng hệ thống Business Intelligence (BI) để phân tích dữ liệu từ hàng trăm cửa hàng, nhanh chóng nhận biết khu vực có sức mua tăng cao và điều phối nguồn hàng hợp lý.
4.3. Nâng cao trải nghiệm khách hàng
Chuyển đổi số giúp cá nhân hóa và tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng. Công nghệ như chatbot AI có thể hoạt động 24/7, xử lý các yêu cầu như đổi/trả hàng nhanh chóng, nâng cao sự hài lòng và giữ chân khách hàng.
Ví dụ: Sephora sử dụng chatbot AI Virtual Artist giúp khách hàng thử sản phẩm trang điểm trực tuyến, nhận gợi ý sản phẩm cá nhân hóa và xử lý các yêu cầu như đổi/trả hàng 24/7. Điều này nâng cao sự hài lòng, tiết kiệm thời gian và giữ chân khách hàng.
4.4. Thúc đẩy đổi mới sản phẩm và dịch vụ
Công nghệ số tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển sản phẩm và dịch vụ mới, đáp ứng nhu cầu thay đổi của khách hàng và mở rộng thị trường.
Ví dụ: Một cửa hàng bánh truyền thống mở rộng kinh doanh trực tuyến qua nền tảng giao hàng Grab, Be, gia tăng doanh thu từ khách hàng xa hơn vùng bán hàng truyền thống.
4.5. Lợi ích ngành nghề cụ thể
- Với nhà bán lẻ: Giảm chi phí mặt bằng, kiểm soát tồn kho hiệu quả, tăng doanh số không giới hạn khoảng cách địa lý.
- Với nhà sản xuất: Nâng cao kiểm soát chất lượng, giảm chi phí sản xuất và rút ngắn thời gian ra mắt sản phẩm mới.
5. Những thách thức khi trở thành Doanh nghiệp số
Chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp số mang lại rất nhiều cơ hội phát triển và tối ưu hóa hoạt động, nhưng cũng đồng thời đối mặt với nhiều thách thức. Các doanh nghiệp cần nhận diện và giải quyết những vấn đề này để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả. Dưới đây là những thách thức chính và các giải pháp để vượt qua chúng:
5.1 Hệ thống và cơ sở hạ tầng cũ
Thách thức:
Các doanh nghiệp có hệ thống kế thừa phức tạp hoặc lỗi thời sẽ gặp khó khăn trong việc tích hợp công nghệ kỹ thuật số mới. Những hệ thống cũ có thể thiếu tính linh hoạt và không thể mở rộng để đáp ứng các sáng kiến số.
Giải pháp:
Doanh nghiệp cần đầu tư vào nâng cấp hoặc thay thế hệ thống công nghệ cũ bằng các giải pháp điện toán đám mây hoặc nền tảng tích hợp để có thể dễ dàng mở rộng và hỗ trợ các sáng kiến kỹ thuật số.
5.2. Thiếu năng lực và kỹ năng kỹ thuật số
Thách thức:
Doanh nghiệp số yêu cầu đội ngũ nhân viên có chuyên môn về phân tích dữ liệu, AI, an ninh mạng và marketing kỹ thuật số. Việc thiếu nhân tài có kỹ năng số có thể làm chậm quá trình chuyển đổi.
Giải pháp:
Doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo nội bộ và hợp tác với các đối tác bên ngoài để thu hút nhân tài kỹ thuật số hoặc thuê ngoài một số công việc cần chuyên môn cao.
5.3. Quản lý dữ liệu và quyền riêng tư
Thách thức:
Chuyển đổi số đồng nghĩa với việc thu thập và phân tích một lượng lớn dữ liệu. Quản lý và bảo vệ dữ liệu này đòi hỏi các biện pháp bảo mật mạnh mẽ, đồng thời phải tuân thủ các quy định về quyền riêng tư.
Giải pháp:
Doanh nghiệp cần xây dựng chính sách bảo mật chặt chẽ, đầu tư vào công cụ phân tích dữ liệu an toàn và bảo mật, đồng thời duy trì tính minh bạch với khách hàng về việc sử dụng dữ liệu của họ.
5.4. Hạn chế về tài chính
Thách thức:
Chuyển đổi số đòi hỏi đầu tư lớn vào công nghệ và nhân sự. Doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc triển khai các sáng kiến kỹ thuật số nếu thiếu nguồn tài chính.
Giải pháp:
Doanh nghiệp cần ưu tiên các sáng kiến kỹ thuật số có tác động ngay lập tức và tìm kiếm các nguồn tài trợ thay thế, chẳng hạn như hợp tác chiến lược hoặc hỗ trợ từ các nhà đầu tư.
5.5 Rủi ro an ninh mạng và vi phạm dữ liệu
Thách thức:
Mức độ phụ thuộc vào công nghệ và dữ liệu số càng cao, thì nguy cơ về các mối đe dọa an ninh mạng và vi phạm dữ liệu càng trở nên nghiêm trọng.
Giải pháp:
Doanh nghiệp cần đầu tư vào các giải pháp bảo mật mạnh mẽ, duy trì các chính sách bảo vệ dữ liệu và thực hiện các cuộc kiểm tra bảo mật định kỳ.
6. Các bước để chuyển đổi thành doanh nghiệp số
- Xác định mục tiêu và tầm nhìn
Làm rõ mục tiêu chuyển đổi số của doanh nghiệp, như cải thiện hiệu quả vận hành, nâng cao trải nghiệm khách hàng hoặc mở rộng thị trường. Các mục tiêu này cần gắn kết với chiến lược kinh doanh tổng thể.
- Đánh giá hiện trạng công nghệ
Đánh giá hệ thống công nghệ, quy trình làm việc và năng lực kỹ thuật số hiện tại của doanh nghiệp. Từ đó, nhận diện khoảng cách cần cải thiện và đưa ra các ưu tiên chiến lược.
- Phân công nhân sự
Bổ nhiệm người quản lý chuyển đổi số và xây dựng nhóm nòng cốt để chịu trách nhiệm triển khai chiến lược chuyển đổi số.
- Lựa chọn cơ sở hạ tầng số
Lựa chọn các công nghệ phù hợp như điện toán đám mây, AI, IoT và tự động hóa để hỗ trợ mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp.
- Nuôi dưỡng văn hóa làm việc số
Truyền đạt tầm quan trọng của chuyển đổi số và khuyến khích nhân viên tiếp cận công nghệ mới. Đào tạo nhân viên để làm việc hiệu quả trong môi trường số.
- Chuyển đổi quy trình làm việc
Tự động hóa và tối ưu hóa quy trình công việc bằng công nghệ để giảm chi phí, tăng năng suất và cải thiện sự linh hoạt.
- Đo lường và tối ưu hóa
Liên tục theo dõi và đo lường kết quả của chuyển đổi số. Sử dụng các chỉ số KPI để điều chỉnh chiến lược và tối ưu hóa hiệu quả.
Chuyển đổi số là quá trình cần thời gian và sự đầu tư, nhưng giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và cạnh tranh tốt hơn trong kỷ nguyên số. Với chiến lược rõ ràng và các bước thực hiện cụ thể, doanh nghiệp sẽ gặt hái thành công.
Thông tin liên hệ:
- Website: https://fast.com.vn/
- Email: info@fast.com.vn
- Fanpage: https://www.facebook.com/PhanMemFAST
- Zalo: https://zalo.me/phanmemfast