Trong quản lý tài chính doanh nghiệp, việc hiểu rõ về các loại chi phí là nền tảng để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh. Một trong những khái niệm quan trọng cần nắm vững là chi phí biến đổi. Trong bài viết này, FAST sẽ giúp bạn hiểu rõ chi phí biến đổi là gì, tác động của loại chi phí này đối với doanh nghiệp và cách tối ưu chi phí để tăng lợi nhuận.
1. Chi phí biến đổi là gì?
Chi phí biến đổi (Variable Cost) là những khoản chi phí thay đổi tỷ lệ thuận với mức độ hoạt động sản xuất hoặc kinh doanh của doanh nghiệp. Nói cách khác, khi sản lượng sản xuất hoặc doanh số bán hàng tăng, chi phí biến đổi cũng tăng theo và ngược lại. Ví dụ điển hình của chi phí biến đổi bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí lao động trực tiếp, hoa hồng bán hàng và chi phí vận chuyển.
2. Các yếu tố tác động đến chi phí biến đổi
Chi phí biến đổi bị chi phối bởi nhiều yếu tố, tạo nên sự khác biệt về tổng chi phí trong quá trình hoạt động kinh doanh. Các yếu tố đó có thể kể đến như:
- Giá thành nguyên vật liệu: Biến động giá nguyên vật liệu ảnh hưởng lớn đến chi phí biến đổi. Khi giá nguyên liệu tăng, chi phí sản xuất tăng theo và ngược lại.
- Năng suất lao động: Năng suất lao động cao giúp giảm chi phí biến đổi trên mỗi sản phẩm. Ngược lại, nếu hiệu suất làm việc thấp, doanh nghiệp sẽ tăng chi phí lao động.
- Quy mô sản xuất: Quy mô lớn thường đi kèm với lợi thế kinh tế theo quy mô. Khi doanh nghiệp tăng sản lượng, chi phí trên mỗi đơn vị sản phẩm sẽ giảm.
- Chi phí vận chuyển: Chi phí vận chuyển tác động đáng kể đến tổng chi phí biến đổi, đặc biệt trong các doanh nghiệp sản xuất và thương mại. Khi giá nhiên liệu tăng hoặc quãng đường vận chuyển dài hơn, chi phí này sẽ tăng lên và ảnh hưởng đến lợi nhuận.
Ngoài ra, chi phí biến đổi cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác như công nghệ sản xuất, chi phí quảng cáo, chính sách và quy định kinh doanh,… tùy vào biến động của thị trường và tình hình kinh doanh nội bộ.
3. Các công thức tính chi phí biến đổi với doanh nghiệp
Việc áp dụng đúng công thức tính giúp doanh nghiệp xác định chính xác chi phí biến đổi, từ đó lập kế hoạch tài chính hiệu quả.
3.1. Tổng chi phí biến đổi (Total Variable Cost)
| Tổng chi phí biến đổi = Chi phí biến đổi trên mỗi đơn vị × Số lượng sản phẩm |
Công thức này cho biết tổng chi phí biến đổi dựa trên chi phí cho mỗi đơn vị sản phẩm và tổng số sản phẩm được sản xuất hoặc bán ra.
Ví dụ: Giả sử một doanh nghiệp sản xuất 200 đơn vị sản phẩm, với chi phí biến đổi cho mỗi đơn vị là 1.800.000 VND. Khi đó, tổng chi phí biến đổi được tính như sau:
Tổng chi phí biến đổi = 1.800.000 VND × 200 đơn vị = 360.000.000 VND
Điều này có nghĩa là để sản xuất 200 đơn vị sản phẩm, doanh nghiệp phải chi 360.000.000 VND cho các khoản chi phí biến đổi.
3.2. Chi phí biến đổi trung bình (Average Variable Cost)
| Chi phí biến đổi trung bình = Tổng chi phí biến đổi / Số lượng sản phẩm |
Đây là chỉ số giúp doanh nghiệp đánh giá mức chi phí biến đổi trung bình trên mỗi đơn vị sản phẩm. Qua đó, doanh nghiệp có thể xác định khả năng sinh lời hoặc cần tối ưu chi phí ở đâu.
Ví dụ: Giả sử tổng chi phí biến đổi để sản xuất 100 chiếc bàn là 12.500.000 VND, ta có thể tính chi phí biến đổi trung bình cho mỗi chiếc bàn như sau:
Chi phí biến đổi trung bình = 12.500.000 VND ÷ 100 = 125.000 VND
Như vậy, trung bình mỗi chiếc bàn sẽ có chi phí biến đổi là 125.000 VND.
3.3. Chi phí biến đổi biên (Marginal Cost)
| Chi phí biến đổi biên = Thay đổi tổng chi phí / Thay đổi số lượng sản phẩm |
Chi phí biến đổi biên phản ánh sự thay đổi trong tổng chi phí khi sản xuất thêm một đơn vị sản phẩm. Đây là cơ sở để doanh nghiệp quyết định có nên mở rộng sản xuất hay không.
Ví dụ: Một cửa hàng bán giày thể thao với giá bán 1.200.000 VND/đôi, trong đó chi phí biến đổi cho mỗi đôi là 720.000 VND. Khi đó, biên lợi nhuận được tính như sau:
Biên lợi nhuận = 1.200.000 VND – 720.000 VND = 480.000 VND
Điều này có nghĩa là với mỗi đôi giày bán ra, cửa hàng thu được 480.000 VND lợi nhuận sau khi trừ đi các chi phí biến đổi.
3.4. Sử dụng phương pháp High-Low trong chi phí biến đổi
Phương pháp High-Low là một công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp tách biệt chi phí cố định và chi phí biến đổi khi chỉ có dữ liệu giới hạn. Trong thực tế, chi phí trong một khoảng thời gian thường là chi phí hỗn hợp, gây khó khăn cho việc xác định và báo cáo tài chính. Bằng cách dựa trên mức hoạt động cao nhất và thấp nhất, phương pháp này giúp doanh nghiệp dễ dàng xác định và phân chia chi phí hơn.
Bước 1: Tính chi phí biến đổi trên mỗi đơn vị (Variable Cost per Unit)
| Chi phí biến đổi trên mỗi đơn vị = (Tổng chi phí tại mức hoạt động cao nhất – Tổng chi phí tại mức hoạt động thấp nhất) / (Sản lượng tại mức hoạt động cao nhất – Sản lượng tại mức hoạt động thấp nhất) |
Bước 2: Tình chi phí cố định
| Chi phí cố định = Chi phí hoạt động cao nhất – (Chi phí biến đổi trên mỗi đơn vị x Đơn vị hoạt động cao nhất) |
hoặc
| Chi phí cố định = Chi phí hoạt động thấp nhất – (Chi phí biến đổi trên mỗi đơn vị x Đơn vị hoạt động thấp nhất) |
Bước 3: Xác định mô hình chi phí theo phương pháp High-Low
| Mô hình chi phí = Chi phí cố định + (Chi phí biến đổi x Hoạt động đơn vị) |
Trong đó:
- Chi phí hoạt động cao nhất: Mức chi phí lớn nhất mà doanh nghiệp phát sinh trong một khoảng thời gian cụ thể (Ví dụ: Tổng chi phí trong tháng có doanh thu cao nhất).
- Chi phí hoạt động thấp nhất: Mức chi phí nhỏ nhất được ghi nhận trong một khoảng thời gian nhất định (Ví dụ: Tổng chi phí trong tháng có doanh thu thấp nhất).
- Đơn vị hoạt động cao nhất: Mức độ hoạt động sản xuất hoặc kinh doanh cao nhất trong một giai đoạn nhất định (Ví dụ: Số lượng sản phẩm sản xuất nhiều nhất trong một tháng).
- Đơn vị hoạt động thấp nhất: Mức độ hoạt động thấp nhất mà doanh nghiệp ghi nhận trong một khoảng thời gian (Ví dụ: Số lượng sản phẩm sản xuất ít nhất trong một tháng).
Ví dụ: Bạn dự đoán số chuyến xe trong tháng 9 sẽ là 3.000 chuyến. Với tập dữ liệu bên dưới, hãy phát triển mô hình chi phí và dự đoán chi phí sẽ phát sinh trong tháng 9. Bạn hãy lưu ý chọn giá trị cao – thấp dựa trên số lượng chuyến xe (biến độc lập) chứ không phải tổng chi phí.
| Tháng | Số chuyến xe | Tổng chi phí (VND) |
| Tháng 5 | 4.500 | 4.700.000.000 |
| Tháng 1 | 1.200 | 1.500.000.000 |
Bước 1: Tính chi phí biến đổi trên mỗi chuyến xe (Variable Cost per Unit)
Chi phí biến đổi trên mỗi chuyến xe
= (4.700.000.000 VND – 1.500.000.000 VND) / (4.500 – 1.200)
= 3.200.000.000 VND / 3.300 = 969.697 VND/chuyến
Bước 2: Xác định chi phí cố định (Fixed Cost)
- Sử dụng chi phí hoạt động cao nhất
Chi phí cố định = 4.700.000.000 VND – (969.697 VND × 4.500)
= 4.700.000.000 VND – 4.363.636.500 VND = 336.363.500 VND
- Sử dụng chi phí hoạt động thấp nhất
Chi phí cố định = 1.500.000.000 VND – (969.697 VND × 1.200)
= 1.500.000.000 VND – 1.163.636.400 VND
= 336.363.600 VND
Có thể nhận thấy, sai số giữa hai công thức chi phí cố định là không đáng kể (100 VND).
Bước 3: Xây dựng mô hình chi phí theo phương pháp High-Low
Mô hình chi phí = 336.363.500 VND + (969.697 VND × Số chuyến xe)
Nếu dự đoán 3.000 chuyến xe trong tháng 9, mô hình dự đoán chi phí cụ thể sẽ là:
Mô hình chi phí = 336.363.500 VND + (969.697 VND × 3.000)
= 336.363.500 VND + 2.909.091.000 VND
= 3.245.454.500 VND
4. Tác động của chi phí biến đổi với doanh nghiệp
Chi phí biến đổi có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả tài chính và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Những tác động chính bao gồm:
- Lợi nhuận: Khi chi phí biến đổi tăng, lợi nhuận của doanh nghiệp có thể giảm, đặc biệt nếu giá bán của sản phẩm hoặc dịch vụ không tăng tương ứng. Điều này dẫn đến giảm biên lợi nhuận và có thể khiến doanh nghiệp trở nên không có lợi nhuận nếu tình trạng này kéo dài.
- Lợi thế cạnh tranh: Việc quản lý tốt chi phí này cũng giúp cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ với giá cạnh tranh hơn, thu hút khách hàng và gia tăng thị phần mà vẫn đảm bảo mức lợi nhuận phù hợp.
- Quản lý dòng tiền: Biến động trong chi phí biến đổi có thể ảnh hưởng đến dòng tiền của doanh nghiệp, đặc biệt trong những giai đoạn kinh doanh biến động. Vì vậy, việc hiểu rõ tác động của chi phí biến đổi giúp doanh nghiệp quản lý rủi ro hiệu quả hơn.
5. Cách cắt giảm chi phí biến đổi và tối ưu lợi nhuận
Để tăng lợi nhuận, doanh nghiệp cần tập trung vào việc kiểm soát và cắt giảm chi phí biến đổi. Một số giải pháp hiệu quả bao gồm:
- Tối ưu quy trình sản xuất: Áp dụng công nghệ hiện đại và cải tiến quy trình giúp giảm thiểu lãng phí và hạ thấp chi phí.
- Tìm nguồn cung ứng hiệu quả: Lựa chọn nhà cung cấp với giá cả cạnh tranh và chất lượng tốt giúp doanh nghiệp giảm chi phí nguyên vật liệu.
- Nâng cao năng suất lao động: Đào tạo nhân viên và áp dụng các biện pháp khuyến khích tăng năng suất sẽ giúp giảm chi phí trên mỗi đơn vị sản phẩm.
- Tối ưu vận chuyển và logistics: Lựa chọn đối tác vận chuyển phù hợp và tối ưu lộ trình giúp giảm đáng kể chi phí vận chuyển.
6. Phân biệt chi phí biến đổi và chi phí cố định
Để hiểu rõ hơn về cơ cấu chi phí trong doanh nghiệp, bạn cần nắm rõ về hai loại chi phí vô cùng quan trọng, đó là chi phí biến đổi và chi phí cố định. Hai loại chi phí này có sự khác biệt rõ rệt về tính chất và cách chúng ảnh hưởng đến tài chính doanh nghiệp.
| Tiêu chí | Chi phí biến đổi | Chi phí cố định |
| Định nghĩa | Là khoản chi phí thay đổi theo sản lượng hoặc doanh số bán hàng. | Là khoản chi phí không thay đổi bất kể sản lượng hoặc doanh số. |
| Yếu tố ảnh hưởng | Sản lượng sản xuất, doanh số, giá nguyên liệu. | Quy mô doanh nghiệp, thời gian, điều kiện hợp đồng. |
| Phát sinh khi | Có hoạt động sản xuất hoặc bán hàng. | Dù có hay không có hoạt động sản xuất hoặc bán hàng. |
| Đơn giá | Biến động theo sản lượng hoặc doanh số. | Cố định trong một khoảng thời gian nhất định. |
| Hành vi | Tăng hoặc giảm theo mức độ hoạt động. | Không đổi dù mức độ hoạt động thay đổi. |
| Chi phí bao gồm | Nguyên vật liệu, hoa hồng, vận chuyển, nhân công trực tiếp. | Thuê mặt bằng, lương quản lý, khấu hao, bảo hiểm. |
7. Tối ưu quản lý tài chính cùng Fast Financial
Fast Financial là phần mềm quản trị tài chính kế toán toàn diện, được thiết kế đặc biệt để hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí biến đổi và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Phần mềm cung cấp các tính năng mạnh mẽ giúp doanh nghiệp theo dõi, phân tích và kiểm soát chi phí một cách hiệu quả.
Phần mềm hỗ trợ doanh nghiệp trong việc theo dõi, phân tích và tối ưu hóa chi phí biến đổi với các tính năng nổi bật sau:
- Quản lý chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: Fast Financial hỗ trợ doanh nghiệp theo dõi chi tiết các khoản chi phí liên quan đến sản xuất, từ nguyên vật liệu, nhân công đến chi phí sản xuất chung. Việc tính toán giá thành sản phẩm chính xác giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí biến đổi hiệu quả và đưa ra quyết định kinh doanh hợp lý.
- Phân tích chi phí và lợi nhuận theo nhiều tiêu chí: Phần mềm cung cấp các báo cáo phân tích chi phí và lợi nhuận theo sản phẩm, dịch vụ, phòng ban hoặc dự án. Điều này giúp doanh nghiệp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí biến đổi và lợi nhuận, từ đó đề ra chiến lược tối ưu hóa chi phí và tăng cường hiệu quả tài chính.
- Tích hợp và đồng bộ dữ liệu: Fast Financial cho phép tích hợp với các hệ thống quản lý khác, đảm bảo dữ liệu được đồng bộ và cập nhật liên tục. Việc này giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan và chính xác về tình hình tài chính, hỗ trợ việc ra quyết định nhanh chóng và hiệu quả.
- Quản lý ngân sách và dự báo tài chính: Phần mềm hỗ trợ lập kế hoạch ngân sách và dự báo tài chính, giúp doanh nghiệp chủ động trong việc quản lý chi phí và nguồn lực. Việc dự báo chính xác giúp doanh nghiệp chuẩn bị tốt hơn cho các biến động chi phí biến đổi trong tương lai.
Với Fast Financial, doanh nghiệp không chỉ tiết kiệm thời gian và giảm thiểu sai sót trong việc quản lý chi phí biến đổi mà còn có thể đưa ra quyết định tài chính nhanh chóng và chính xác hơn. Hãy trải nghiệm Fast Financial ngay hôm nay!
Thông tin liên hệ:
- Website: https://fast.com.vn/
- Email: info@fast.com.vn
- Fanpage: https://www.facebook.com/PhanMemFAST
- Zalo: https://zalo.me/phanmemfast