Bút toán điều chỉnh là gì? Phân loại bút toán điều chỉnh 2025

Trong hoạt động kế toán doanh nghiệp, việc ghi nhận chính xác các nghiệp vụ kinh tế phát sinh là một trong những yêu cầu quan trọng bậc nhất. Tuy nhiên, trong quá trình ghi chép, không tránh khỏi những sai sót hoặc cần điều chỉnh để phù hợp với nguyên tắc kế toán. Đây chính là lúc bút toán điều chỉnh đóng vai trò then chốt. Bài viết này, FAST sẽ giúp bạn hiểu rõ về bút toán điều chỉnh, các loại bút toán điều chỉnh phổ biến và cách áp dụng vào thực tế kế toán.

Mục lục

1. Bút toán điều chỉnh là gì?

Bút toán điều chỉnh là loại bút toán được thực hiện vào cuối kỳ kế toán nhằm điều chỉnh, cập nhật số liệu trên các tài khoản để đảm bảo thông tin kế toán được phản ánh một cách trung thực, đầy đủ và chính xác theo nguyên tắc kế toán dồn tích. Bút toán điều chỉnh giúp các kế toán viên đảm bảo tuân thủ đúng các chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán hiện hành.

Mục đích chính của bút toán điều chỉnh là:

Đảm bảo ghi nhận đúng thời điểm phát sinh doanh thu và chi phí
Điều chỉnh các sai sót phát hiện sau khi ghi sổ sách kế toán
Phân bổ chi phí một cách hợp lý trong kỳ kế toán
Xử lý các khoản dự phòng theo quy định

Theo chuẩn mực kế toán, các doanh nghiệp phải tuân thủ nguyên tắc kế toán dồn tích, nghĩa là các khoản doanh thu và chi phí phải được ghi nhận khi phát sinh, không phụ thuộc vào việc đã thu tiền hay chưa, đã thanh toán hay chưa. Chính vì vậy, bút toán điều chỉnh đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tuân thủ nguyên tắc này.

2. Các loại bút toán điều chỉnh

2.1. Chi phí trả trước

Chi phí trả trước là các khoản chi đã phát sinh nhưng liên quan đến nhiều kỳ kế toán trong tương lai. Do đó, chúng cần được phân bổ dần vào chi phí sản xuất kinh doanh của từng kỳ, nhằm phản ánh đúng bản chất kinh tế và đảm bảo nguyên tắc phù hợp trong kế toán.

Các khoản chi phí trả trước phổ biến bao gồm:

Tiền thuê mặt bằng trả trước
Phí bảo hiểm trả trước
Chi phí quảng cáo trả trước

Bản chất kế toán: Chi phí trả trước được ghi nhận ban đầu như một tài sản. Khi doanh nghiệp khai thác lợi ích từ các khoản chi này, giá trị tài sản sẽ được chuyển dần thành chi phí.

Bút toán ban đầu ghi nhận chi phí trả trước:

Nợ TK 242
Có các TK liên quan (111, 112…)

Bút toán điều chỉnh định kỳ:

Nợ các TK chi phí (641, 642…)
Có TK 242

2.2. Khấu hao tài sản cố định

Việc trích khấu hao tài sản cố định cũng được xem là một bút toán điều chỉnh, nhằm phản ánh quá trình phân bổ nguyên giá tài sản vào chi phí sản xuất kinh doanh theo thời gian sử dụng hữu ích.

Bút toán trích khấu hao:

Nợ các TK chi phí (641, 642…)
Có TK 214

2.3. Doanh thu chưa thực hiện

Doanh thu chưa thực hiện là khoản tiền doanh nghiệp nhận trước từ khách hàng, trong khi hàng hóa hoặc dịch vụ vẫn chưa được cung cấp. Khoản này được ghi nhận là một khoản nợ phải trả.

Khi doanh nghiệp cung cấp dịch vụ/hàng hóa, kế toán thực hiện bút toán điều chỉnh:

Nợ TK 3387
Có TK 511

Ý nghĩa: Bút toán điều chỉnh này giúp chuyển đổi doanh thu chưa thực hiện thành doanh thu đã thực hiện, phản ánh đúng thời điểm ghi nhận doanh thu theo nguyên tắc dồn tích.

2.4. Chi phí dồn tích (Chi phí phải trả)

Chi phí dồn tích là các chi phí đã phát sinh trong kỳ nhưng chưa được thanh toán và chưa được ghi nhận. Chúng cần được ghi nhận để phản ánh đúng kết quả hoạt động trong kỳ và tuân thủ nguyên tắc phù hợp.

Ví dụ chi phí dồn tích thường gặp:

Tiền lương chưa trả cuối tháng
Dịch vụ đã sử dụng nhưng chưa thanh toán
Chi phí lãi vay đã phát sinh nhưng chưa đến hạn thanh toán

Bút toán điều chỉnh sẽ làm tăng chi phí và tăng nợ phải trả.

2.5. Doanh thu dồn tích

Doanh thu dồn tích là các khoản doanh thu đã phát sinh nhưng doanh nghiệp chưa thu được tiền. Đây là phần doanh thu đã thực hiện, cần được ghi nhận để phản ánh đúng tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh.

Ví dụ doanh thu dồn tích:

Lãi phải thu từ các khoản cho vay
Doanh thu cho thuê tài sản nhiều kỳ

Bút toán điều chỉnh:

Nợ TK 131
Có TK 511

Ý nghĩa: Ghi nhận doanh thu đồng thời với khoản phải thu từ khách hàng, làm tăng doanh thu và tài sản trong kỳ.

2.6. Các khoản dự phòng

Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) số 18, các khoản dự phòng là những khoản nợ phải trả có giá trị hoặc thời điểm chưa chắc chắn, thường được trích lập vào cuối kỳ kế toán để phản ánh rủi ro tiềm ẩn.

Một số khoản dự phòng phổ biến gồm:

Dự phòng giảm giá hàng tồn kho
Dự phòng phải trả
Dự phòng nợ phải thu khó đòi

Bút toán điều chỉnh:

Nợ TK Chi phí
Có TK Dự phòng

Ý nghĩa: Dự phòng giúp doanh nghiệp phản ánh đầy đủ và thận trọng hơn tình hình tài chính, đồng thời chuẩn bị cho những khoản tổn thất có thể xảy ra.

Bút toán điều chỉnh là một phần không thể thiếu trong công tác kế toán doanh nghiệp. Việc hiểu rõ và thực hiện đúng các bút toán điều chỉnh không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định của chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán hiện hành mà còn nâng cao chất lượng thông tin kế toán, từ đó hỗ trợ nhà quản lý ra quyết định kinh doanh đúng đắn và kịp thời.

Với phần mềm kế toán Fast Accounting, việc thực hiện các bút toán điều chỉnh trở nên dễ dàng và chính xác hơn bao giờ hết. Phần mềm cung cấp các công cụ và tính năng tiên tiến giúp doanh nghiệp dễ dàng theo dõi, phân bổ và điều chỉnh các khoản doanh thu, chi phí và dự phòng theo đúng quy định.

Thông tin liên hệ: